Dünya Para Birimleri

Dünya Para Birimleri
Dünya Para Birimleri

Her dönem bir başka amaç, bir başka önemli kıymettar hal almıştır nitekim. Dönemimizde ve birçok çağda en çok kıymet görmüş, farklı türlerde insanlıkta vuku bulmuş yegane unsur mal-mülktür. Bir zamanlar altın, gümüş; kimi zamanlarda ise kumaş, ipek bu kıymetli mal-mülk unsurlarını tamamlamıştır. Ancak bir zaman sonra artık tümünün yerini tutan, değiş-tokuşu sağlayan yegane unsur para olmuştur. Farklı devletçilik ve milli ilkeler ışığında ise para birimleri ortaya çıkmış ve günümüzde adeta tüm insanlığın en önemli değerleri arasında yer almıştır.

Para birimi, bir devletin para için kabul etmiş olduğu birim değerdir. Ekonomi terimleri ve bilimi içerisinde büyük değere sahiptir. Para birimleri günümüzde ülkelere veya birliklere göre kullanılmaktadır. Avrupa Birliği gibi birliklerin ortak para birimi olabildiği gibi bazı devletlerde ise aynı isimde farklı olgu ve değerde para birimleri vardır. Misalen; Avrupa Birliği ortak para birimi Avro (Euro) olup, benzer isimlerde ama farklı değerlerde ise dolar örnek verilebilir. Amerikan Doları değer bakımından Avusturalya ve Bermuda dolarından çok daha üst düzeyde değer sahibidir.

Para birimlerini temsilen yahut kolayca ifade etmek maksadıyla kısaltmalar kullanılmıştır. En yaygın bililen bazı para birimlerinin kısalmaları şu şekildedir; Türk Lirası (TL), Avro (Eur), Dolar (USD), İngiliz Sterlini (GBP)… Bu kısaltmalar haricinde betimlemesi daha anlaşılır ve kolay olması bakımından bazı değerli para birimlerinde simgeleştirmeler yapılmıştır. Bunlardan bazıları;

Dolar: $

Euro (Avro): €

Türk Lirası: ₺

Dünya üzerinde 200’den daha fazla para birimi bulunduğu bilinmektedir. Para sözcüğü Farça kökenli olup, Türkçe’ye geçmiştir. Para’nın ilk mucitleri ise Lidyalılardır ki, o zamanlar sikke olarak adlandırılmış, Altın, gümüş, bakır, nikel, tunç ve alüminyum ve benzeri metal alaşımlardan üretilmiştir. İlk kağıt para ise Çin topraklarında geliştirilmiştir. Paranın temel dört işlevi bulunmaktadır ki bunlar; değişim aracı işlevi, hesap ve değer birimi işlevi, değer biriktirme ve spekülasyon işlevi, bir iktisat aracı olması işlevidir.

Her bir para biriminin bir ismi, sembolü, uluslararası kodu ve değeri olduğu unutulmamalıdır. Bütün paralar dünyada geçerli olup, işlev göstermiyor olabilir. Tüm dünyada en çok işlev gösteren, değerli para birimi ise Dolar ile Avru (Euro)’dur. Bazı ülkelerde Japon yeni kıymetliyken bazılarında da Manat, Dolar yahut Rus Rublesi kıymetli olabilmektedir. Geçerliliğin ötesinde ise her bir para birimi bir veya birkaç devlette resmi para birimi olarak kullanılmaktadır. Türkiye Cumhuriyetinin resmi tedavülde olan para birimi Türk Lirasıdır. Uluslararası finans piyasasında en çok Amerikan Doları ve Avro hüküm sürmektedir.

Yaygın Kullanılan Para Birimleri ve Özellikleri

En yaygın kullanılan para birimleri; Amerikan Doları, Avro (Euro), İngiliz Sterlini, Japon Yeni, Kanada Doları, Avustralya Doları, İsviçre Frangı, Çin Yuanı, Singapur Doları, Hong Kong Doları, Güney Afrika Randı, Danimarka Kronudur.

Amerikan Doları USD: $ – Dünyanın en güçlü para birimi ünvanına sahiptir. Birçok büyük ve önemli ekonomi – finans piyasasının para birimidir.

Tedavülde olan dolar türleri: 1$, 5$, 10$, 20$, 50$ ve 100$.

Madeni paraları: 1₵, 5₵, 10₵, 25₵, 50₵.

Amerikan Dolarını Kullanan Devletler: Amerika Birleşik Devletleri, Zimbabwe, Porto Riko, Palau, Mikronezya Federal Devletleri, Marshall Adaları, Ekvator, El Salvador, Doğu Timor.

Avro (Euro) EUR: € – Doların üstünlüğüne son vermek maksatlı Avrupa Birliği ülkelerinde basılan para birimidir. AB üyesi 27 ülkeden 17’si ve AB’ye üye olmayan 3 ülkenin para birimidir. Amerikan Doları ile beraber piyasada kullanılan II. Para birimidir.

Tedavüldeki Euro banknotları; 5 €, 10 €, 20 €, 50 €, 100 €, 200 € ve 500€

Euro madeni paralar; 0,01€, 0,02€, 0,05€, 0,10€, 0,20€, 0,50€, 1,00€ ve 2,00€

Avro (Euro) Kullanan Devletler: Avrupa Birliği Ülkeleri (Almanya, Avusturya, Belçika, Estonya, Finlandiya, Fransa, Hollanda, İrlanda, İspanya, İtalya, Güney Kıbrıs Rum Cumhuriyeti, Letonya, Lüksemburg, Malta, Portekiz, Slovakya, Slovenya, Yunanistan). Avrupa Birliği Üyesi Olmayan Ülkeler (Andorra, Monako, San Marino, Vatikan, Karadağ, Kosova).

Türkiye Cumhuriyeti Para Birimi Türk Lirası TRY: (₺ – TL) Türkiye Cumhuriyeti ve Kıbrıs Türk Cumhuriyeti’nde kullanılan resmi para birimidir. Alt birimi kuruş olup, basım yetkisi yalnızca (TCMB) Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası’na aittir.

Tedavüldeki Türk lirası banknotları; 5 TL, 10 TL, 20 TL, 50 TL, 100 TL ve 200 TL.

Türk lirası madeni paralar; 5 kr, 10 kr, 25 kr, 50 kr ve 1 TL. (1 kr nadiren)

Dünyanın En Değerli ve Değersiz Para Birimleri

Dünyanın en çok kullanılan para birimi Dolar ve Avro olmasına rağmen en kıymetli olanları elbette ki bunlar değil.

Kuveyt Dinarı: Ortalama 3,39 Amerikan Doları seviyesinde değer görmekte ve en değerli para birimi olarak bilinmektedir. 1 Kuveyt Dinarı 16 Türk Lirasından fazla etmektedir.

Bahreyn Dinarı: 2.76 Amerikan Dolarına denk gelmektedir ve ikinci değerli dünya para birimidir. 1 Bahreyn Dinarı ortalama 12 Türk Lirasından fazla tutmaktadır.

Umman Riyali: Dünyanın en değerli ve kıymet gören 3. Para birimi ise Ummam Riyalidir ki, 2,63 dolaylarında Amerikan Dolarına denk gelmektedir. 1 Umman Riyali 12.60 Türk Lirasından fazla etmektedir.

Akabinde Ürdün Dinarı, İngiliz Sterlini, İsviçre Frangı ve Cayman Adaları Doları değerli para birimleri arasındadır. Bu para birimlerinden sonra ise Amerikan Doları ve Euro (Avro) değerli gelmektedir.

Dünyanın En Değersiz Para Birimleri

Güney Kore Wonu: Birçok teknolojik ve sanati gelişimine karşın hala para birimi düşük ve değersiz ülkeler arasındaki Güney Kore Wonu, 2020 verilerine göre dünyanın en değersiz para birimlerinin başını çekmektedir. Turizm alanında doların normal olduğu ülkeler için Güney Kore ideal ülkeler arasındadır.

Kamboçya Rieli: Güneydoğu Asya’da bulunan ülkenin resmi para birimi olup, 15 milyon civarı nüfusa sahip ülkedir Kamboçya. En değersiz ikinci para birimidir.

Sierra Leone Leonesi: Batı Afrikada bulunan bu ülke, 1964’ten beri Sierra Leone Leonesi isimli para birimini kullanmaktadır ve en değersiz para birimleri arasında yer almaktadır.

Diğer değeri düşük para birimlerinden bazıları ise şunlardır; Paraguay Guaranisi, Gine Frangı, Endonezya Rupiahı, Vietnam Dongu, Belarus (Beyaz Rusya) Rublesi, İran Riyalidir.

2020 yılı verilerince Türk Lirası ilk defa dolar karşısında bu kadar büyük ve hızlı düşüş sağlamış, dünya para birimleri arasında ise 22. Sıralamada Türk Lirası yer alabilmiştir ki, beklenen ve dönem şartlarına göre çok geri ve düşük bir seviye denecek düzeydedir. Her geçen gün de bu sıralama geriye gitmekte ve Dolar ile Avro Türk Lirası karşısında çok daha değerli hal almaktadır. Bulgar Levası, Libya Dinarı, Suudi Arabistan Riyali, Romanya Leyi dahi Türk Lirasından daha değerli bir konuma ulabilmiştir. Türk Lirası, 2014 – 2015 yıllarında en kıymetli para birimleriyle aynı düzeye ilerleyebilirken, 2019 sonu, 2020 yılı içerisinde tarihin en büyük düşüşünü yaşamıştır.

Uluslararası Para Birimleri ve Kısaltmaları

Döviz Kodu Döviz Birimi (TR) Döviz Birimi (EN) Döviz Sembolü
USD Amerikan Doları US Dollar $
TRY Türk Lirası Turkish Lira TL
EUR Euro Euro
GBP Sterlin British Pound £
CHF İsviçre Frangı Swiss Franc CHF
CNY Çin Yuanı Chinese Yuan Renminbi ¥
JPY Japon Yeni Japanese Yen ¥
SAR Suudi A. Riyali Saudi Arabian Riyal
NOK Norveç Kronu Norwegian Krone kr
DKK Danimarka Kronu Danish Krone kr
AUD Avustralya Doları Australian Dollar $
CAD Kanada Doları Canadian Dollar $
SEK İsveç Kronu Swedish Krona kr
KWD Kuveyt Dinarı Kuwaiti Dinar د.ك
IRR İran Riyali Iranian Rial
RUB Rus Rublesi Russian Ruble руб
AFN Afganistan Afganisi Afghan Afghani ؋
AOA Angola Kvanzası Angolan Kwanza Kz
ARS Arjantin Pezosu Argentine Peso $
ALL Arnavut Leki Albanian Lek Lek
AWG Aruba Florini Aruban or Dutch Guilder ƒ
AZN Azerbaycan Manatı Azerbaijani New Manat ман
AED B.A.E. Dirhemi Emirati Dirham د.إ
BSD Bahama Doları Bahamian Dollar $
BHD Bahreyn Dinarı Bahraini Dinar د.ب
BDT Bangladeş Takası Bangladeshi Taka
BBD Barbados Doları Barbadian or Bajan Dollar $
BYR Belarus Rublesi Belarusian Ruble p.
BZD Belize Doları Belizean Dollar BZ$
BMD Bermuda Doları Bermudian Dollar $
BTN Bhutan Ngultrumu Bhutanese Ngultrum Nu
BOB Bolivya Bolivyanosu Bolivian Boliviano $b
BAM Bosna Konvertibl Mark Bosnian Convertible Marka KM
BWP Botsvana Pulası Botswana Pula P
BRL Brazilya Reali Brazilian Real R$
BND Brunei Doları Bruneian Dollar $
BGN Bulgar Levası Bulgarian Lev лв
BIF Burundi Frangı Burundian Franc
XAF CFA Frangı BEAC Central African CFA Franc BEAC
CVE Cape Verde Eskudosu Cape Verdean Escudo
GIP Cebelitarık Paundu Gibraltar Pound £
DZD Cezayir Dinarı Algerian Dinar
DJF Cibuti Frangı Djiboutian Franc
CZK Çek Korunası Czech Koruna
DOP Dominik Pezosu Dominican Peso RD$
XCD Doğu Karayip Doları East Caribbean Dollar $
SVC El Salvador Kolonu Salvadoran Colon $
IDR Endonezya Rupisi Indonesian Rupiah Rp
ERN Eritre, Nakfa Eritrean Nakfa
AMD Ermenistan Dramı Armenian Dram
ETB Etiyopya Biri Ethiopian Birr
FKP Falkland Adaları Lirası Falkland Island Pound £
MAD Fas Dirhemi Moroccan Dirham
FJD Fiji Doları Fijian Dollar $
PHP Filipinler Pesosu Philippine Peso
GMD Gambiya Dalasisi Gambian Dalasi
GHS Gana Cedisi Ghanaian Cedi ¢
GNF Gine Frangı Guinean Franc
GTQ Guatemala Kuetzalı Guatemalan Quetzal Q
GYD Guyana Doları Guyanese Dollar $
ZAR Güney Afrika Randı South African Rand R
KRW Güney Kore Wonu South Korean Won
GEL Gürcistan Larisi Georgian Lari
HTG Haiti Gurdesi Haitian Gourde
INR Hindistan Rupisi Indian Rupee
ANG Hollanda Antilleri Florini Dutch Guilder ƒ
HNL Honduras Lempirası Honduran Lempira L
HKD Hong Kong Doları Hong Kong Dollar $
HRK Hırvat Kunası Croatian Kuna kn
IQD Irak Dinarı Iraqi Dinar
ILS İsrail Yeni Şekeli Israeli Shekel
ISK İzlanda Kronu Icelandic Krona kr
JMD Jamaika Doları Jamaican Dollar J$
KHR Kamboçya Rieli Cambodian Riel
QAR Katar Riyali Qatari Riyal
KYD Kayman Adaları Doları Caymanian Dollar $
KZT Kazakistan Tengesi Kazakhstani Tenge лв
KES Kenya Şilini Kenyan Shilling KSh
COP Kolombiya Pezosu Colombian Peso $
KMF Komor Frangı Comoran Franc
CDF Kongo Frangı Congolese Franc
CRC Kosta Rika Kolonu Costa Rican Colon
KPW Kuzey Kore Vonu North Korean Won
CUP Küba Pezosu Cuban Peso
KGS Kırgızistan Somu Kyrgyzstani Som лв
LAK Laos Kipi Lao or Laotian Kip
LSL Lesotho Lotisi Basotho Loti
LVL Letonya Latsı Latvian Lats Ls
LRD Liberya Doları Liberian Dollar $
LYD Libya Dinarı Libyan Dinar
LTL Litvanya Litusu Lithuanian Litus Lt
LBP Lübnan Paundu Lebanese Pound £
HUF Macar Forinti Hungarian Forint Ft
MGA Madagaskar Doları Malagasy Ariary Ar
MOP Makau Patacası Macau Pataca
MKD Makedonya Dinarı Macedonian Denar ден
MWK Malavi Kvakası Malawian Kwacha
MVR Maldiv Rufiyası Maldivian Rufiyaa Rf
MYR Malezya Ringiti Malaysian Ringgit RM
MUR Mauritus Rupisi Mauritian Rupee
MXN Meksika Pezosu Mexican Peso $
MDL Moldova Leyi Moldovan Leu
MRO Moritanya Ouguiyası Mauritanian Ouguiya
MZN Mozambik Metikali Mozambican Metical MT
MNT Moğolistan Tugriki Mongolian Tughrik
MMK Myanmar Kyatı Burmese Kyat
EGP Mısır Lirası Egyptian Pound £
NAD Namibya Doları Namibian Dollar $
NPR Nepal Rupisi Nepalese Rupee
NGN Nijerya Nairası Nigerian Naira
NIO Nikaragua Kordoba Orosu Nicaraguan Cordoba C$
UZS Özbekistan Sumu Uzbekistani Som лв
PAB Panama Balboası Panamanian Balboa B/.
PGK Papua Yeni Gine Kinası Papua New Guinean Kina
PYG Paraguay Guaranisi Paraguayan Guarani Gs
PEN Peru Yeni Solu Peruvian Nuevo Sol S/.
PLN Polonya Zlotisi Polish Zloty
RON Romen Leyi Romanian New Leu lei
RWF Ruanda Frangı Rwandan Franc
SHP Saint Helena Paundu Saint Helenian Pound £
WST Samoa Talası Samoan Tala
STD Sao Tome ve P. Dobrası Sao Tomean Dobra
SCR Seyşeller Rupisi Seychellois Rupee
SLL Sierra Leone Leonu Sierra Leonean Leone
SGD Singapur Doları Singapore Dollar $
SBD Solomon Adaları Doları Solomon Islander Dollar $
SOS Somali Şilini Somali Shilling S
LKR Sri Lanka Rupisi Sri Lankan Rupee
SDG Sudan Dinarı Sudanese Pound
SRD Surinam Doları Surinamese Dollar $
SYP Suriye Lirası Syrian Pound £
SZL Svaziland Lilangenisi Swazi Lilangeni
RSD Sırp Dinarı Serbian Dinar Дин.
CLP Şili Pezosu Chilean Peso $
TJS Tacikistan Somonisi Tajikistani Somoni
TZS Tanzanya Şilini Tanzanian Shilling
THB Tayland Bahtı Thai Baht ฿
TWD Tayvan Yeni Doları Taiwan New Dollar NT$
TOP Tonga Paangası Tongan Paanga
TTD Trinidad ve Tobago Doları Trinidadian Dollar TT$
TND Tunus Dinarı Tunisian Dinar DT
TMT Türkmenistan Y. Manatı Turkmenistani Manat
UGX Uganda Şilini Ugandan Shilling USh
UAH Ukrayna Hryvniası Ukrainian Hryvnia
OMR Umman Riyali Omani Rial
UYU Uruguay Pezosu Uruguayan Peso $U
JOD Ürdün Dinarı Jordanian Dinar JD
VUV Vanuatu Vatusu Ni-Vanuatu Vatu
VEF Venezuela Bolivarı Venezuelan Bolivar Bs
VND Vietnam Dongu Vietnamese Dong
YER Yemen Riyali Yemeni Rial
NZD Yeni Zelanda Doları New Zealand Dollar $
ZMW Zambian Kwacha Zambian Kwacha
ZWL Zimbabve Doları Zimbabwean Dollar Z$
Yorum yapın